پل تاریخی لیلان:

پل لیلان این اثر در تاریخ ۹ اردیبهشت ۱۳۸۲ با شمارهٔ ثبت ۸۳۹۳ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

مــوقعیـت بنا: این پل در یک کیلومتری جنوب شهر لیلان بر روی رودخانه لیلان چای بنا گردیده است. این پل در روزگاران گذشته راه ارتباطی همدان، کردستان و مراغه و تبریز را در برمی گرفته است و اکنون به واسطه جاده جدید الاحداث میاندوآب ملکان ارتباط از این طریق انجام می گیرد و در حال حاضر پل ارتباطی است برای رسیدن به چاده سرچم(تهران) و روستاهای تورچی, فتح الله کندی، قره گل,شیطان آوا(لطف آباد), شیرین کند, محسن آباد (جین قره) می باشد.

رودخانه لیلان چای از کوهستانهای جنوبی سهند سرچشمه گرفته و بعد از طی مسافتهای طولانی و عبور از ده ها روستا و ایجاد جلگه لیلان در نزدیکی شهر میاندوآب به رودخانه زرینه رود می پیوندد و در نهایت به دریاچه ارومیه می ریزد.

پیشینه تاریخی پل لیلان چای:

  پل لیلان چای بلحاظ اینکه هیچگونه کتیبه یا مستندات تاریخی ندارد به یقین نمی توان برای آن تاریخ دقیقی ذکر کرد ولی از نظر نوع معماری می توان آنرا به دوره صفوص نسبت داد ولی شکی نیست که از دورانهای قبل نیز پلی در اینجا احداث شده باشد زیرا  رودخانه لیلان چای علاوه بر اینکه جلگه حاصلخیز لیلان را آبیاری می کرده باعث بوجود آمدن تمدن و فرهنگهای بسیار کهنی از دورانهای پیش از تاریخ در اطراف این رودخانه بوده است. از جمله این فرهنگها میتوان به تپه چمن و الله قلی و تپه چمن و ... به تپه های دوران تاریخی و اسلامی اشاره نمود.  معماری پل دارای سه دهنه می باشد. اندازه دهنه ها یکسان و جهت پل تقرباً بصورت شمالی- جنوبی بوده و در قسمت شرقی پل موج شکن ها بصورت مثلثی بوده و در قسمت غربی پل نیز به سه نیم دایره و بصورت پشت بند وجود دارد. مصالح بکار گرفته شده در این پل عبارت از آجر که در قسمتهای طاقها و نیز بالای پل بکار رفته و سنگهای تراش دار که در قسمت پایه ها و موج شکنها و پشت بندها بکار رفته است. ابعاد این سنگها در حدود ۲۰×۳۰ سانتیمتر، ۲۰×۵۰ سانتیمتر و ۶×۲۲×۲۲ سانتیمتر می باشند. ارتفاع پل از جان پناه پل تا سطح رودخانه ۴۹۰ سانتیمتر و ارتفاع موج شکنها ۱۳۰ سانتیمتر و طول پل ۲۴ متر می باشد. عرض پل ۶۵۰ سانتیمتر و فاصله دهانه ها از هم ۴۴۰ سانتیمتر و ارتفاع طاقها ۳۵۰ سانیتمتر می باشد. پشت بندهای نیم دایره پل ۲۲۰ سانیتمتر و بصورت نیم دایره هستند طاقهای پل بصورت جناغی و در وسط نوک نیزه طاق یک سنگ سفید آهکی بکار رفته است و بطور کلی تا ارتفاع ۱۳ سانتیمتری سنگ از آن به بعد مصالح آجر بکار رفته است. موج شکنها و پشت بندها تا همان ارتفاع ۱۳۰ سانیتمتر می باشد.

این پل در سالهای اخیر نمی دانم به علت بالا بودن سطح آگاهی برخی ها و یا به علت عدم درک وآگاهی برخی ها بشدت مورد بی حرمتی قرار گرفته است لذا در عرض یک سال شاید بیش از دوبار از ناحیه پایه ستونها مورد تخریب قرار گرفته است

واقعاً خیلی خیلی جای تأسف است که این پل باعظمت بعد از طی حداقل 400 سال سالم و بدون کوچکترین بی حرمتی به نسل ما به ارث رسیده ولی در این سالهای اخیر که بقول خودمان با فرهنگ و آگاه و پیشرفته هستیم اینگونه آثار فرهنگی خود را با دستان خودمان تخریب می کنیم . یک مطلب راجع به علت تخریب پل ها لازم می دانم بیان کم و آن اینکه بعضی ها شنیده اند که در زیر پایه پل ها گنجی هفته است!!!! واقعاً خرافه ایی بیش نیست زیرا چطور ممکن است گنجی را در زیر پایه پلی که هر لحظه ممکن است در اثر جاری شدن سیل خراب شود و یا محلی که همیشه در معرض دید مسافران است گنجی را مخفی کرد؟؟؟!!!

واقعاً خود این پل ها, نوع معماری آنها , استحکام آنها, کاربری آن ها, نوع مصالح بکاررفته در آنها, دقت و محاسبات فنی در آنها و از همه مهمتر مسیر و محل احداث پل ها  داستانهایی دارد که برای هر شهر و روستایی حکایتهایی دارد حال چه گنجی بهتر از این آثار تاریخی وجود دارد که در گوشه و کنار این مرزوبوم احداث شده است ؟

نگارنده که سالهای سال است از این پل در فصول مختلف از آن عکس گرفته و میگیرم این بار بعد از بارش برف سنگی در اواخر آذر ماه سال 92 برای عکس برداری به سمت قرمزی کورپی (پل لیلان چای ) رفته بودم باز هم دیدم که افراد ناآگاه و بی اطلاع برای چندمین بار اقدام به تخریب قسمتی از پل کرده اند. !!!!!!!  

اما یک سخن حسابی:

 پل لیلان چای( قرمزی کورپی ) تنها از طرف بعضی افراد کم اطلاع که به خیال خودشان بدنبال گنج هستند مورد بی مهری قرار نمی گیرد بلکه این پل مظلوم که روزگاری بارگران اهالی منطقه و شهرهای دیگر کشورمان را که بر دوش خود تحمل میکرد گویا این بار نیر باید تحمل بی مهری و بی توجهی برخی افراد به اصطلاح  آگاه و حتی مسئولین را باید تحمل کند ! و عجب اینجاست در منطقه لیلان و ملکان ما تنها دو تا پل تاریخی داریم یکی در لیلان و دیگری که روستای قلی کندی واقع شده است.

پل لیلان چای حداقل 400 سال قدمت دارد  و لی پل قلی کندی حد اکثر 150 سال دارد اما در پوسترها در بروشورها و در محافل همیشه صحبت از پل قلی کندی است و بس گویا فقط شهرستان ملکان با تمام روستاها و بخش هایش یک پل تاریخی دارد نمی دانم این پل چرا از قلم و از بیان می افتد مثلاً در معرفی افراد نخبه شهرستان در پوستر ها و بنرها بجای اینکه از تصویر این اثر مهم هم استفاده کنند تنها از تصویر پل قلی کندی استفاده کرده اند شما یک نمونه پیدا نمی کنید که در شهرستان ما برای تبلیغ از تصویر پل لیلان استفاده شود مثلاًدر راهنمای تلفن شهرستان ملکان شما می بینید همین مسله تکرار شده است در هیچ اداره ایی تصویر پل لیلان دیده نمی شود کمتر کسی در منطقه ملکان از وجود چنین پلی در شهرستان ما خبر دارند ولی از از قیرلار کورپو سی قلی کند چرا. من یک باستان شناسم برای من فرقی نمیکد آثار مربوط به چه روستایی یا شهری و حتی چه کشوری است برای همه آنها یک ارزش خاصی قائل هستم ولی این همه بی لطفی چرا و به چه بهانه یی باید نادیده گرفته شود آنهایی که در این زمینه و در اطلاع رسانی مسئولند چرا کوتاهی می کنند؟؟؟